Dünyayı Parmağında Döndürebilen Mesudelik Balkan-Çingene Musikileri


ıÜüGüzergahlar arasında sıkışıp kalmış, göçebelik kültürü ile harmanlanmış insanların musikisinden; Balkan müziklerinden bahsetmek istiyorum.İki kelam üç tümce ile.

Müzikal çizgi, Makedonya ile Türkiye arasında coğrafi koordinatlar dahilinde şekillenen, Çingene müziği olarak da adlandırılan bir çeşitleme bütünü. Stiller ve türler arasında yaşanılan ülke dahilindeki müzik enstrümanlarının da öz-kaynak-orjinal ezgiler içerisinde müzisyenler tarafından kullanılması bugün daha çok dinlediğimiz alternatif kolajların ortaya çıkmasını sağladı. Hür doğdum, hür yaşayacağım şiârlı Çingenelerin, özellikle şenlikli ortamlardaki uzun gecelerde kollektif olarak kişiselleştirdikleri anonim hikayeler, sevi ve tabii ki acıyı kişiselleştirdikleri bir dışa vurum. Eğlenceli 9-8'likleri olduğu kadar parçalarda daha cereyanda kalmış sorunlarıda irdeleyen taşlama kayıtlar hem daha gözde hem de daha değerli. Toplumasal dinamikleriyle bir memleketin belki de en çok başı ağrıyan kesimini olan, ama iş müziğe geldiğinde dünyevi şeylerden sıyrılmayı her normal bireyden daha çabuk gerçekleştiren 'persona'lar ile bugün daha çok kaydı dinleme imkanına sahibiz.

Balkan/Çingene müziği içerisinde Taraf De ıÜüHaïdouks ekibini saymadan bir yazı derlenemez. Romanya'nın Clejani köyünden çıkma jenerasyonlar arası fark olmadan, her yaş grubundan müzisyeni bünyesinde barındıran, artık Allah vergisi olarak tanımlandırılabilecek enstrüman çalabilme kabiliyetleri ve coşkun performansları ile nam salarlar. Otantik ritimler arasına duhul olmuş deneysel tınılar ile Kronos Quartet gibi mevzunun ilerki basamağı olmuş topluluklar ile prodüksiyonlar gerçekleştirirler.Yayınladıkları MıÜüusique Des Tziganes De Roumanie, Dumbala Dumba ve Taraf De Haïdouks albümleri tarzın sınırlarını keşfetmek isteyenler için birer cevher teşkil ediyor. Emir Kusturica'nın Çingeneler Zamanı filminde sahne almış "Koçani Orkestar" da Balkan/Çingene müziğine giriş seviyesi için isabetli seçimlerden bir diğeri. Naat Veliov'un Türkçe konuşulan Koçani mahallesinde, babasından aşina olduğu melodileri, ve her dinlediğini kendince yeniden yorumlama çabası olarak başlamış Makedonya'lı bir ekip. Üretimlerinin kökeni, Osmanlı Mehteranlarından, Batının geleneksel grup çizgisine kadar birbirlerine uzak olan stillerin birer harmanı.Günlük yaşam içerisinde düğünlerden, yeni doğmuş bir bebek için kutlamalara, bebeğe isim günlerinden, köylerde sorunların sulh olmasına kadar pek çok farklı yaşanmışlığın içerisinde sahnesi olan bir tanımlama "Koçani". "ıÜüL'Orient est rouge" gibi Komünist dönem marşlarını da yorumlamadaki becerileri, ne kadar dışında görünseler de aslında hayatın ta merkezinde olduklarının birer ispatını oluşturuyor.Bu iki topluluğa ilaveten Mahala Raï Banda (Romanya), Fanfare Ciocarlia (Romanya) gibi etnik öğeleri modern müzik ile bütünleştirip bir alt kolaj ortaya çıkaran ekipler arasında sayabiliriz.Son zamanlarda özellikle Bucovina Club dj-miks toplama albümleri ile adını duyurmuş "Dj Shantel" ve Basement Jaxx'in Antlantic Jaxx etiketinden yayınlanmış olan Gypsy Beats and Balkan Bangers kayıtları ile Balkan/Çingene müziğinin tekrar gözde hale dönüşmesini, veya gözden kaçırılmamasına olanak sağladı.

Bu müzikal disipline kol kanat germiş önemli etiketlerden Belçika'lı Crammed Discs de geçtiğimiz günlerde Electric Gypsyland toplama albümünün ikincisini yayınladı. Yukarıda saydığımız isimlerin indie, space pop, dub toplulukları ile ortaklaşa gerçekleştirdikleri orjinal parçaların yeni düzenlemelerini içeriyor. Kulağa aşina gelen melodilerin modern müzik sahnesi içerisinde farklı kanatlardan Oi Va Voi, Balkan Beat Box gibi füzyonistler, Tunng, Animal Collective, Nouvelle Vague, Cibelle, 43 Skidoo Feat. Susheela Raman, Buscemi gibi topluluk/santçılar toplamanın batıcıl yönünü oluşturuyor.

Static Caravan etiketinden yayınladıkları çalışmalar ile sevdiğimiz, saydığımız elektro-folk topluluğu Tunng, gitarlar ve araya perçem perçem yerleştirilmiş "glitch" dokunuşlar ile Taraf De ıÜüHaïdouks'un Homecoming'ini lisansız ninni kıvamına dönüştürüyor. Sahnede sundukları performansın dinleyicide yüksek adrenalin salgılanmasına olanak sağlayan New York'lu kollektif Balkan Beat Box bu sefer de Mahala Raï Banda'nın arabesk dokunuşlarına sahip Red Bula'sını "dubby" rötüşlar ile yeniden kotarıyor.Geçtiğimiz yıl Doublemoon etiketinden Smadj Presents SOS Project kaydını yayınlayan Tunus asıllı Fransız sanatçı Smadj'in, klarnette Savaş Zurnacı ve kanunda Nuri Lekesizgöz ile İstanbul'da kaydettiği "Mi Bora San Korani" ile Koçani Orkestar'ın melodik aksamına abstrakt beatlerle bütünlemekte.Klezmer geleneğini sürdüren ekiplerden Oi Va Voi topluluğu Taraf De ıÜüHaïdouks’un “A Rom and A Home” parçasını klezmer-breakbeat-balkan-caz formulü ile yeniden kotarması albümün de amacını ortaya tekrar koyan yeniden yaratımı da tescilliyor. Future Funk World ekibi üyelerinden Russ Jones’un Roc Hunter ile kotardığı Mahala

Raï Banda’nın tanıdık melodilerinden Spoitresa Revisited (Got The Parts Mix) parçası ile album nihayetleniyor. Albüm müziğin def’alarca kurgulanabilirliğini, pek çok farklı türden ve tarzdan isimleri bir bütün altında ortak çalışmaların başarılı olabileceğine güzel bir örnek. Ayrıca da bonus olarak gelen orjinal versiyonları içeren ikinci diskte Balkan/Çingene müziğinin sınırlarını öğrenebilmek için iyi bir şans. İyi Dinlemeler.

Resim-Judith Goldstein-The Gypsy 24" x 20". Acrylic/collage. 2000.

Crammed Discs

Taraf De Haïdouks

Koçani Orkestar

Shantel

Atlantic Jaxx-Gypsy Beats & Balkan Bangers

Electric Gyspyland

Comments

Anonymous said…
müziğin doğduğu topraklar; "Balkanya" ,diye bir fikrim var benim.hissiyat işte...tanrılar,musa'ların evi olan helikon'dan alıp onları "insanoğluna müziği ilk bu topraklardan duyurucaksınız" demişler bence.dedim ya,hissiyat işte =)

mert eser
Her türlü olasılığın canlandırıldığı bir toprak üzerinde şekilleniyor zaten Balkan-Çingene musikileri. Her yerde olduğundan daha çoğulcu daha ez'alı ve cefalı. dinlemek ve dinleyebilmek için çabamız oluyor sadece.moderen musikilerde neşriyata devam edebilmek üzere. desteğin için teşekkürler helikon'daki melodilerin serüvenlerinde karşılaşmak üzere
esen kal